بررسی پروتئین های ذخیره ای آندوسپرم گندم های بوی بهاره و اصلاح شده شمال غرب کشور با استفاده از روش های ‏‎a-page, sds-page‎‏ و ارتباط آنها با کیفیت نانوایی

به منظور بررسی ارتباط ترکیبات گلیادینی و شاخص های کیفی، تعداد 61 رقم بومی گندم بهاره شمال غرب کشور و 16 رقم اصلاح شده بهاره به روش الکتروفورز ‏‎a-page‎‏ تجزیه شدند. کلیه نوارهای گلیادینی در ارقام گندم مورد مطالعه، چند شکلی یا پلی مورفیسم نشان دادند. میانگین فراوانی نوارها در ارقام بومی گندم 81/10+-49/27 و در ارقام اصلاح شده 56/14+-87/27 به دست آمد. این می تواند بیانگر تنوع یکسان گلیادین ها در ارقام بومی و اصلاح شده باشد. میانگین تعداد نور گلیادین در ارقام بومی 65/4+-25و در ارقام اصلاح شده 73/2+-26 بود که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی یکسان بین دو گروه از گندم های اصلاح شده و گندم های بومی است. همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین شاخص های کیفی درصد پروتئین، رسوب زلنی، میزان جذب آب، حجم قرص نان و سختی دانه به صورت دو به دو، مثبت و معنی دار بود، به گونه ای که بالا بودن مقادیر هر یک از شاخص هاس تکنولوژیکی اندازه گیری شده در هر رقم نشان دهنده کیفیت نانوایی مطلوب آن رقم است. 8 نوار گلیادین باهر کدام از شاخص های کیفی فوق همبستگی مثبت و 8 نوار همبستگی منفی نشان دادند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها بر اساس نواری همبسته برای هر کدام از شاخص های کیفی نشان داد که ارقام واجد نوارهای گلیادین 51، 54، 62، 70، 75، 79، 82 و 87 بیشترین میانگین شاخص های کیفی را به خود اختصاص دادند و این نوارها با هر کدام از شاخص های کیفی همبستگی مثبت و معنی دار داشتند. نوارهای گلیادین 29، 59، 60، 61، 78، 80، 83 و 86 دارای کمترین میانگین بودند و با هر کدام از شاخص های کیفی همبستگی منفی و معنی دار نشان دادند. تعیین همبستگی بین شاخص های کیفی مورد مطالعه و زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا ‏‎(sds-page)‎‏ در 40 رقم بومی گندم نشان داد که بین زیر واحدهای 6+8 با شاخص های رسوبی زلنی و سختی دانه و زیر واحد 9+7 با شاخص های درصد پروتئین و رسوب زلنی همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. بر اساس نوارهای گلیادین مطلوب، شاخص های کیفی و همچنین نتایج حاصل از بررسی الکتروفورزی گلوتنین های با وزن مولکولی بالا ، می توان رقم 11012 (گردیش) را که دارای چهار نوار گلیادین مطلوب و زیر واحد 9+7 بوده و در ضمن فاقد نوارهای با تاثیر منفی بر کیفیت نانوایی می باشد، به منظور استفاده از ژن های مفید کنترل کننده کیفیت نانوایی در برنامه اصلاحی، معرفی نمود. رقم اصلاح شده تجن با چهار نوار گلیادین با تاثیر مثبت بر کیفیت نانوایی و یکنوار منفی و رقم بومی 11204 با سه نوار مثبت و یک نوار منفی، از نظر استفاده در برنامه های اصلاحی گندم در مرتبه بعدی اهمیت قرار دارد.